عقيله بني هاشم *حوزه حضرت زینب ملایر*

مفهوم تجمل گرایی:
واژه «تجمل» در لغت بار معنایی مثبتی دارد و به معنای آراستن و زیبا کردن است(المنجدذیل ماده جمل)مورد تأکید روایات قرار گرفته است این غیر آن چیزی است که امروزه در بین ما بمعنای خروج از حد اعتدال در استفاده از وسایل دنیوی که از آن به تجمل گرایی تعبیر شده است می باشد

آنچه امروزه به معنای تجمل گرایی است گرایش به زیباییهای مصنوعی است در دنیای کنونی و بین الملل و اقوام پیشرفته مسئله زیبایی مورد توجه قرار گرفته است و تمام طبقات مردم به زیبایی ابراز علاقه شدید می کنند این حس جمال دوستی وزیبا پسندی پیوسته رو به فزونی است و روز به روز تشدید می شودزیباییهای مصنوعی و تجمل و خود آرایی نیز مانند جمال  طبیعی مورد عنایت مخصوص قرآن شریف و روایات مذهبی است .و اولیاء گرامی اسلام آن را به پیروان خود اکیداً توصیه نمودند جامه زیباپوشیدن،مسواک کردن،به مو شانه وروغن زدن معطر بودن ،و خلاصه خود را آراستن در حال عبادت و در مواقع معاشرت با مردم،در مسجد یا در محیط خانواده از مستحبات مؤکد و جزءبرنامه روزانه مسلمین است

امام صادق(ع) فرمود:مردی به خانه رسول اکرم (ص) در آمد درخواست ملاقات داشت موقعی که حضرت خواست از خانه خارج شود بجای آینه جلوی ظرف آب بزرگی که در داخل  اتاق بود ایستاد و سروصورت خود را مرتب کرد عایشه از مشاهده این کار به عجب آمد در مراجعت عرض کردچرا در موقع رفتن موی خود را منظم کردید؟فرمودند :خداوند دوست دارد که وقتی مسلمانی دیدار برادرش می رود خود را بسازد و خویشتن را برای ملاقات او بیاراید(طبرسی،1365،ص51)

ولی باید توجه داشت که در این راه باید از زیاده روی وافراط دوری جست.

 اسلام، با زهد نابجا و رياضت نامشروع و رهبانيّت، مخالف است..خداوند درقرآن کریم می فرماید: قُلْ مَنْ حَرَّمَ زينَةَ اللَّهِ الَّتي‏ أَخْرَجَ لِعِبادِهِ وَ الطَّيِّباتِ مِنَ الرِّزْقِ قُلْ هِيَ لِلَّذينَ آمَنُوا فِي الْحَياةِ الدُّنْيا خالِصَةً يَوْمَ الْقِيامَةِ كَذلِكَ نُفَصِّلُ الْآياتِ لِقَوْمٍ يَعْلَمُونَ (اعراف/32) [اى پيامبر] بگو: «زيورهايى را كه خدا براى بندگانش پديد آورده، و [نيز] روزيهاى پاكيزه را چه كسى حرام گردانيده؟» بگو: «اين [نعمتها] در زندگى دنيا براى كسانى است كه ايمان آورده‏اند و روز قيامت [نيز] خاصّ آنان مى‏باشد.» اين گونه آيات [خود] را براى گروهى كه مى‏دانند به روشنى بيان مى‏كنيم.

راه رسيدن به خدا، ترك امور حلال و طيّب نيست، بلكه استفاده‏ى بجا و رعايت قسط و عدل است. اسلام، هماهنگ با فطرت و آيين اعتدال است، به نيازهاى طبيعى پاسخ مثبت مى‏دهد، آنچه را مفيد است حلال مى‏شمرد و از آنچه ضرر دارد نهى مى‏كند(قرائتی،ج4،1386،ص55)

تجمل گرایی معنای اصطلاحی آن استفاد از کالاهای لوکس وغیر ضروری است که دامن گیر برخی از خانواده ها  شده است سبک زندگی بسیاری از خانواده ها تجمل گرایی شده و افراد براساس شرایط ومحیط خانوادگی و روحیه چشم وهم چشمی،به آن خوگرفته اند. مقام معظم رهبری در این مورد می فرماید:در مصارف گوناگون شخصی وخانوادگی ،اسراف فردی صورت می گیرد تجمل گرایی ها چشم وهم چشمی ها هوس رانی افراد خانواده ،مرد خانواده،زن خانواده،جوان خانواده،چیزهای غیر لازم خرید ؛اینها از موارد اسراف است(کار پرور،1390،ص9)

اين تعبير كه خداوند زيبا است و زيبايى را دوست دارد، و يا تعبير به اينكه خداوند زيبائيها را آفريده، همگى اشاره به اين حقيقت است كه اگر استفاده از هر گونه زيبايى، ممنوع بود، خداوند هرگز اينها را نمى‏آفريد، آفرينش زيبائيها در جهان هستى خود دليل بر اين است كه خالق زيبائيها آن را دوست دارد.

ولى مهم اينجاست كه غالبا در اين گونه موضوعات، مردم راه افراط را مى‏پويند، و با بهانه‏هاى مختلف رو به تجمل‏پرستى مى‏آورند، و به همين دليل قرآن مجيدبلافاصله بعد از ذكر اين حكم اسلامى از اسراف و زياده روى و تجاوز از حد، مسلمانان را بر حذر مى‏دارد، در بيش از بيست مورد در قرآن مجيد به مساله اسراف اشاره شده و از آن نكوهش گرديده است

به هر حال روش قرآن و اسلام در اين مورد، روش موزون و معتدلى است كه نه جمود دارد و تمايلات زيباپسندى روح انسان را در هم مى‏كوبد، و نه بر اعمال مسرفان و تجمل‏پرستان و شكمخواران صحه مى‏گذارد، مخصوصا در جوامعى كه افراد محروم و بينوا وجود داشته باشد حتى از زينتهاى معتدل نيز نهى مى‏كند، و لذا مى‏بينيم در بعضى از روايات هنگامى كه از بعضى امامان سؤال مى‏كردند چرا لباس فاخر پوشيده‏ايد در حالى كه جد شما على ع چنين لباسى در تن نمى‏كرد؟ در پاسخ مى‏فرمودند مردم آن زمان در شدت و فشار بودند و مى‏بايست چنين شود، اما مردم زمان ما زندگى مرفه‏ترى دارند و در چنين شرائطى استفاده از اين زينتها (در حدود معقول) مانعى ندارد.)مکارم، ج‏6، 1362،ص،152)

تأکید قران وروایات برلزوم تدبیر ونحوه صحیح مصرف:
اسلام در پی خوشبختی ورضایتمندی درونی بشر است ولی خوشبختی را رسیدن به بیشترین لذت ناشی از مصرف کالا وخدمات نمی بیند اسلام رسیدن به خشنودی خداوند را کامیابی بزرگ معرفی می کند؛وَ مَسَاكِنَ طَيِّبَةً فىِ جَنَّاتِ عَدْنٍ  وَ رِضْوَانٌ مِّنَ اللَّهِ أَكْبرَُ  ذَالِكَ هُوَ الْفَوْزُ الْعَظِيمُ(توبه/72)

سراهايى پاكيزه در بهشتهاى جاودان [به آنان وعده داده است‏] و خشنودى خدا بزرگتر است. اين است همان كاميابى بزرگ.

 به همین علت مصرف کننده مسلمان در تقسیم در آمد خود فقط به تأمین نیازهای دنیایی نمی اندیشد،بلکه برآورده شدن نیازهای معنوی،در تعریف او از وضع دلخواه سهم زیادی دارد.

در مورد استفاده از انواع زينتها، اسلام مانند تمام موارد، حد اعتدال را انتخاب كرده است، نه مانند بعضى كه مى‏پندارند استفاده از زينتها و تجملات هر چند به صورت معتدل بوده باشد، مخالف زهد و پارسايى است، و نه مانند تجمل‏پرستانى كه غرق در زينت و تجمل مى‏شوند، و تن به هر گونه عمل نادرستى براى رسيدن به اين هدف نامقدس مى‏دهند

 آیات و روایات زیادی وجود دارد که بر نحوه ی صحیح و لزوم تدبیر تأکید می کند و حتی مضرات وپی آمدهای آن بیان می کند و اسراف را امری حرام ومذموم می شمارد طبق همین به برخی از آیات وروایات اشاره می کنیم وَ لَا تُؤْتُواْ السُّفَهَاءَ أَمْوَالَكُمُ الَّتىِ جَعَلَ اللَّهُ لَكمُ‏ْ قِيَامًا وَ ارْزُقُوهُمْ فِيهَا وَ اكْسُوهُمْ وَ قُولُواْ لَهُمْ قَوْلًا مَّعْرُوفًا(نساء/5)و اموال خود را- كه خداوند آن را وسيله قوام [زندگى‏] شما قرار داده- به سفيهان مدهيد، [ولى‏] از [عوايد] آن به ايشان بخورانيد و آنان را پوشاك دهيد و با آنان سخنى پسنديده بگوييد.

از نظر بعضی فقها جون علامه حلی،فاسقی که اموالش را در معاصی مصرف کند و باآن خویشتن را تباه سازدرشد عقلی ندارد(حجتی،و بی آزار شیرازی،ج2،1372،ص57) یکی از این معاصی همان اسراف است که افراد از طریق اسراف کردن هم مال خود را تباه می کنند و هم خویشتن و خانواده خود را .

پرهیز از تجمل گرایی از و یژگی های زندگی معصومان است شهید مطهری در تبیین سیره عملی پیامبر اکرم(ص)می نویسد:اولین چیزی که در سیره پیغمبر اکرم(ص)به چشم می خورد این است که مردی سبک خرج بود لباس و خوراکش و همچنین در نشست و برخاست و مسافرت بسیار ساده بود(مطهری،ج25،1385،،ص480)

امام رضا (ع) می فرماید :از لذایذ دنیوی برای کامیابی خویش قرار دهید و تمنیات دل را از راههای مشروع بر آورید مراقبت کنید در این کار به مردانگی و شرافتتان آسیب نرسد و دچار اسراف و تندروی نشوید

در این حدیث امام رضا (ع)استفاده از دنیا را به صورت مشروع و بدون اسراف و زیاده روی سفارش می کند

از دیگر آیات معروفی که در باب اسراف و مذموم بودن آن آمده است آیه سی و یک  سوره ی اعراف است خداوند در این سوره می فرماید: َ كُلُواْ وَ اشرَْبُواْ وَ لَا تُسرِْفُواْ  إِنَّهُ لَا يحُِبُّ الْمُسرِْفِينَ(اعراف/31) بخوريد و بياشاميد [ولى‏] زياده‏روى مكنيد كه او اسرافكاران را دوست نمى‏دارد

یعنی اینکه استفاده از نعمتهای پاکیزه و مطبوع در حد اعتدال حرام نیست ،خداوند با قرار دادن عشق به جمال وزینت و علاقه به روزیهای مطبوع و پاکیزه در نهاد،آدمی او را به توسعه ی کارهای کشاورزی و انواع صنایع دستی و بافندگی و معماری و مهندسی واداشته است ؛همچنانکه محرومیت وی از بهشت آسایش که بدون کار و رنج «رغداً:گوارا»بود ،باعث گشت که بشر احساس نیاز به راحتی کند و این نیازاو را به کار ،و کار او را به علم وادارد و برای رسیدن به راحتی خود را به تلاش و رنج اندازد تا در اثر تلاش و رنج به آسایش ورفاه دست یابد.

عوامل تجمل گرایی:اسراف وتجمل گرایی عوامل متعددی دارد که بایدبرای شناسایی این عوامل ریشه های گرایش خانواده ها بخصوص زنان به تجمل را یافت و بررسی کرد که بدون شناسایی ریشه ها وعوامل تجمل گرایی نمی توان راهکارهای مناسبی داد واعتدال را برقرار کرد بنابراین در این بخش به برخی از عوامل تجمل گرایی پرداخته می شود اگر چه ممکن است عوامل دیگری هم وجود داشته باشد.

تدوينگر: ياري